τι είναι η νομική πλάνη και τι η πραγματική (πλάνη)

   Δύο συχνά εμφανιζόμενοι υπερασπιστικοί ισχυρισμοί, στην ποινική Δίκη, είναι και οι ισχυρισμοί της πραγματικής ή/και της νομικής πλάνης, οι οποίοι, αν γίνουν δεκτοί, οδηγούν σε απαλλαγή-αθώωση του δράστη-κατηγορούμενου εγκληματικής συμπεριφοράς.
    Ας δούμε τι είναι η καθεμία από τις δύο "πλάνες", ΄ξεκινώντας από τη νομική (ανάποδα, γιατί στο Νόμο, αναφέρεται πρώτα η πραγματική) :
    Νομική πλάνη υπάρχει όταν ο δράστης ενός εγκλήματος νόμιζε ότι έχει δικαίωμα να τελέσει την πράξη, ότι η συμπεριφορά του δηλαδή δεν είναι άδικη και μόνον εφόσον, η πλάνη αυτή, κριθεί από το Δικαστήριο δικαιολογημένη ("συγγνωστή", όπως είναι ο νομικός όρος) !
    Η πρόβλεψη αυτή είναι εξαίρεση, από το γνωστό σε όλους κανόνα ότι "άγνοια Νόμου δεν συγχωρείται", ότι όλοι οφείλουν να ξέρουν ποιες πράξεις είναι αξιόποινες και ποιες όχι και να αποφεύγουν τις πρώτες.
     Δικαιολογείται, αφενός από το γεγονός ότι δεν είναι δυνατόν να επιβληθεί ποινή σε κάποιον, ο οποίος ενήργησε καλόπιστα, θεωρώντας ότι η συμπεριφορά του επιτρέπεται από το Νόμο και αφετέρου, από το γεγονός ότι η Νομοθεσία είναι συχνά πολυδαίδαλη, ευμετάβλητη και δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ευχέρεια να γνωρίζουν, ανά πάσα στιγμή, τι ισχύει και τι όχι !
      Ο ισχυρισμός του κατηγορουμένου ότι "δεν ήξερα ότι απαγορεύεται" ή "νόμιζα ότι είναι νόμιμο", θα κριθεί με βάση τις ατομικές του ιδιότητες (π.χ ηλικία, επάγγελμα, μόρφωση κλπ).
       Έτσι π.χ ένας δικηγόρος, δύσκολα θα μπορούσε να προτείνει αυτό τον ισχυρισμό ή ένας επαγγελματίας, στο δικό του τομέα : ο γιατρός του ΕΣΥ, δεν μπορεί να μην ξέρει ότι απαγορεύεται να απασχολείται παράλληλα σε ιδιωτική κλινική ή ο μηχανικός δεν μπορεί να μην ξέρει τους όρους και τις προϋποθέσεις δόμησης (καλύτερα και από ..δικηγόρους) !
       Να αναφέρουμε ενδεικτικές περιπτώσεις ανάλογων ισχυρισμών, από τη Νομολογία : σωφρονιστικός υπάλληλος, υποστήριξε ότι νόμιζε ότι είχε δικαίωμα να εισάγει όπλα στη φυλακή, θεωρώντας ότι η απαγόρευση ισχύει μόνον για τα κελιά, για τους κρατουμένους (απορρίφθηκε με αντίθετη μειοψηφία όμως), εκδότης επιταγής που δεν πληρώθηκε, λόγω ανάκλησης, νόμιζε ότι είχε δικαίωμα να δώσει εντολή μη πληρωμής, κατηγορούμενος για υπεξαίρεση, είπε ότι είχε αντίθετη απαίτηση και νόμιζε ότι επιτρέπεται, υπόχρεος σε υποβολή δήλωσης "πόθεν έσχες" (επίκαιρο), νόμιζε ότι δεν είχε υποχρέωση, έχοντας μάλιστα ρωτήσει και δικηγόρο (αυτό το λένε οι περισσότεροι, ότι συμβουλεύτηκα δικηγόρο πριν και είναι χρήσιμο !)
       Πραγματική τώρα πλάνη, σημαίνει ότι ο κατηγορούμενος αγνοεί πλήρως τα στοιχεία της πράξης, που συνιστούν έγκλημα ή τα εννοεί εσφαλμένα-διαστρεβλωμένα, ξέρει δηλαδή ότι η πράξη συνιστά έγκλημα γενικά, αλλά όχι στην περίπτωσή του, τρόπον τινά.
       Η κλασική περίπτωση πραγματικής πλάνης, είναι όταν ο κατηγορούμενος για αποπλάνηση ανηλίκου, ισχυρίζεται ότι δε γνώριζε την πραγματική ηλικία του θύματος, αλλά νόμιζε (ή του είπε) ότι είναι μεγαλύτερο !
       Η διαφορά εδώ, από τη νομική πλάνη, είναι ότι ο ισχυρισμός θα κριθεί, όχι από τις ατομικές ιδιότητες του δράστη, αλλά με βάση το μέσο άνθρωπο και πως ο τελευταίος θα ενεργούσε, υπό αντίστοιχες συνθήκες (π.χ κοπέλα που αντικειμενικά έχει πρόωρη ανάπτυξη, ντύνεται δυσανάλογα με την ηλικία της και φαίνεται μεγαλύτερη..).
        Μία άλλη, "τρανταχτή" περίπτωση, είναι όταν κάποιος παίρνει ένα αντικείμενο (ρούχο, τσάντα κλπ) από άλλον, νομίζοντας ότι είναι δικό του, επειδή έχει ακριβώς το ίδιο ή παρόμοιο, οπότε δεν έχουμε κλοπή, διότι ο δράστης αγνοεί ότι αφαιρεί ξένο πράγμα.
        Ο Νόμος προβλέπει μάλιστα και την περίπτωση, όπου η εσφαλμένη εντύπωση του δράστη, οφείλεται σε δικιά του αμέλεια, οπότε θα τιμωρηθεί για το αντίστοιχο έγκλημα εξ αμελείας, αν φυσικά προβλέπεται κάτι αντίστοιχο (στο παράδειγμά μας, δεν υπάρχει αποπλάνηση ..εξ αμελείας).
        Επίσης, σημαντικό είναι, ότι δεν καταλογίζονται στο δράστη και οι επιβαρυντικές περιστάσεις, όταν αυτός τις αγνοεί, έτσι π.χ αν κλέψω έναν πίνακα ζωγραφικής, αγνοώντας την πραγματική του αξία (που ανέρχεται σε 200.000 ευρώ) και θεωρώντας τον "μούφα", δεν πρέπει να διωχθώ για κακουργηματική κλοπή (λόγω αξίας) αλλά για απλή-πλημμεληματική !
        Τέλος, μερικά ακόμα παραδείγματα ισχυρισμών πραγματικής πλάνης, από τη Νομολογία, είναι : ο ισχυρισμός εκδότη ακάλυπτης επιταγής, ότι η επιταγή δεν πληρώθηκε, διότι κάποιος άλλος πήρε τα χρήματα από το λογαριασμό (π.χ συνδικαιούχος), χωρίς να το ξέρει, ο ισχυρισμός ταξιτζή ότι το άτομο που μετέφερε, δεν ήξερε ότι είναι λαθρομετανάστης, ο ισχυρισμός αποθηκάριου ότι τα προϊόντα, που τακτοποιεί, δεν ήξερε ότι αποτελούν προϊόντα λαθρεμπορίας, ο ισχυρισμός κυνηγού ότι θεωρούσε ότι βρίσκεται σε περιοχή, όπου επιτρεπόταν το κυνήγι κ.ο.κ.
       Σε γενικές γραμμές και μιλώντας στατιστικά, πιο πολλές πιθανότητες έχει να γίνει δεκτός ισχυρισμός πραγματικής, παρά νομικής πλάνης !