Δημόσιος Υπάλληλος και Καθήκον Υπακοής

       Το ζήτημα, αναφορικά με τα όρια του καθήκοντος υπακοής, ενός δημοσίου υπαλλήλου, στις εντολές-διαταγές ανωτέρων, είναι σημαντικό θέμα Διοικητικού Δικαίου (με ποινικές ίσως και άλλες προεκτάσεις, συχνά) και σίγουρα αφορά πολύ κόσμο, αφού 1 στους 4 εργαζομένους, στην χώρα μας, χοντρικά, είναι Δ.Υ (πολιτικός ή στρατιωτικός).
   Τα όσα θα αναφέρουμε, βέβαια, ισχύουν κυρίως για τους πολιτικούς-διοικητικούς υπαλλήλους, αφού για τους στρατιωτικούς υπάρχει ειδικότερο ίσως καθεστώς και η έννοια της πειθαρχίας, είναι πολύ πιο έντονη και πιο απαραίτητη !
   Αφορμή, για τις σκέψεις αυτές, αποτέλεσε ένα πρόσφατο ρεπορτάζ, σύμφωνα με το οποίο, κάποια "ξεφτέρια", ανακάλυψαν, μετά ...από 27 χρόνια, ότι υπάρχουν "καρτέλς" και άλλα "κόλπα" στα δημόσια έργα και τις προμήθειες, που οδηγούσαν σε υπερκοστολογήσεις και υπερτιμολογήσεις (τώρα βέβαια, έχουμε περάσει στο αντίθετο άκρο, λόγω χρεοκοπίας, όπου οι προμηθευτές κλπ του Δημοσίου, δεν πληρώνονται καθόλου ή κουτσουρεμένα και με τεράστια καθυστέρηση).
    Όπως είναι εύλογο, σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν μπορεί να ευθύνεται μόνον ο ένας, μόνον αυτός που τα παίρνει, αλλά και αυτός, που τα δίνει, αυτός, που πληρώνεται για να ελέγχει κλπ, ωστόσο βγήκαν κάποιοι Δ.Υ για να υπερασπιστούν τον κλάδο τους και είπαν το κλασικό, ότι εμείς δεν φταίμε, εκτελούμε εντολές άνωθεν, το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι, ρωτήστε τον εκάστοτε Υπουργό και τα σχετικά, ότι αν αντιδράσουμε, κινδυνεύουμε με μεταθέσεις, με Πειθαρχικά κ.ο.κ.
    Η Δημόσια Διοίκηση, είναι οργανωμένη σε μορφή πυραμίδας, όπου στην κορυφή βρίσκεται ο εκάστοτε Υπουργός και για να λειτουργήσει, για να εφαρμοστούν η κυβερνητική βούληση και οι Νόμοι, πρέπει να υπάρχει πειθαρχία των κατωτέρων-υφισταμένων, στις εντολές των ανωτέρων-προϊσταμένων, αυτό είναι αυτονόητο.
    Ο υπάλληλος, εξάλλου, πριν αναλάβει καθήκοντα, συνηθίζεται να δίνει όρκο πίστης και υπακοής στο Σύνταγμα και τους Νόμους και οφείλει να προασπίζεται το δημόσιο συμφέρον.
    Προφανώς, δεν έχει κανένα δικαίωμα, να αμφισβητεί την ...σκοπιμότητα μίας εντολής ανωτέρου, όταν αυτή είναι νόμιμη, το πρόβλημα ξεκινάει, όταν η διαταγή, είναι παράνομη !
     Σε αυτό το σημείο, έχουν υποστηριχθεί και υποστηρίζονται διάφορες θεωρίες, που δίνουν και διαφορετική απάντηση στο ερώτημα αυτό, εδώ καταθέτω, τη δική μου και το "ρεζουμέ", την συνισταμένη ίσως των περισσοτέρων.
     Καταρχάς, να πούμε, ότι μία εντολή, μπορεί να είναι παράνομη, για πολλούς λόγους, είτε γιατί έρχεται σε ευθεία αντίθεση με υφιστάμενους Νόμους ή ακόμα και το ίδιο το Σύνταγμα, είτε γιατί δεν έχει εκδοθεί με τη νόμιμη διαδικασία, είτε γιατί δεν εκδόθηκε από το αρμόδιο όργανο κλπ., σε κάθε περίπτωση, μπορεί να είναι προδήλως παράνομη και άλλες φορές, απλά αμφισβητούμενης νομιμότητας.
     Σύμφωνα με μία απόλυτη άποψη, ο υπάλληλος είναι υποχρεωμένος να εκτελεί όλες τις εντολές, νόμιμες και παράνομες και εξ αυτού του λόγου, δεν μπορεί να υπέχει ευθύνη ο ίδιος, αλλά μόνον, αυτός, που του έδωσε την παράνομη διαταγή.
      Ωστόσο, πιο σωστή και πιο κοντά στα συμφέροντα του απλού υπαλλήλου, είναι η γνωστή, ίσως, διαδικασία προβολής αντιρρήσεων, αναφορικά με το νόμιμο μιας εντολής, αντιρρήσεων, που προβάλλονται φυσικά, εγγράφως και αρμοδίως και αν η Προϊσταμένη Αρχή, απορρίψει τις αντιρρήσεις και διατάξει εκ νέου, την εκτέλεση της διαταγής, ο υπάλληλος πλέον οφείλει να συμμορφωθεί, αλλά τουλάχιστον έχει αποβάλλει κάθε δική του ευθύνη, με μεγαλύτερη σιγουριά, από ότι αν βασιζόταν απλά στο καθήκον υπακοής, για να απαλλαγεί.
      Υπάρχουν βέβαια, περιπτώσεις και περιπτώσεις, δεν είναι όλες ίδιες, έτσι λ.χ σε περιπτώσεις ανωτέρας βίας και έκτακτων συνθηκών (όπως π.χ σεισμός), ο υπάλληλος πιθανόν να οφείλει να εκτελέσει ακόμα και παράνομη εντολή, να μην έχει δικαίωμα άρνησης.
      Από την άλλη, η Αρχή ότι "κανένας δεν μπορεί να υποχρεωθεί στα αδύνατα", ισχύει σε όλο τα φάσμα του Δικαίου και έτσι μία διαταγή, που ξεπερνάει τα φυσικά και ηθικά όρια, του μέσου ανθρώπου, δεν μπορεί και δεν θα εκτελεστεί, χωρίς συνέπειες, πειθαρχικές ή ποινικές.
      Κλείνοντας να πούμε ότι ο εκάστοτε Υπαλληλικός Κώδικας, είναι ένας "απλός" Νόμος, όπως χιλιάδες άλλοι και αν και εφόσον συγκρούεται με το ελληνικό Σύνταγμα, τότε, κατά γενική αρχή του διοικητικού Δικαίου, υπερισχύει το τελευταίο, όπου στο περιβόητο άρθρο του, με τον αριθμό 120, καλεί τον καθένα, όχι μόνον το υπάλληλο, σε ανυπακοή και αντίσταση, έναντι οιουδήποτε επιχειρεί την κατάλυσή του.