Σήμερα θα πούμε λίγα λόγια, για το τι σημαίνει "επικαρπία", μία νομική έννοια, που οι περισσότεροι σίγουρα έχουν ακουστά και "πάει πακέτο" με την έννοια της "ψιλής κυριότητας" !
Ξεκινάμε αντίστροφα, διότι εδώ υπάρχει σύγχυση : ψιλή και όχι ..ψηλή (ή υψηλή) κυριότητα, είναι η αποψιλωμένη κυριότητα-ιδιοκτησία, αυτή από την οποία, έχει αποχωριστεί η επικαρπία, είναι θέμα περιεχομένου και όχι ..ύψους.
Η επικαρπία τώρα, είναι ένα περιορισμένο και μάλιστα προσωπικού χαρακτήρα, εμπράγματο δικαίωμα, το οποίο παρέχει στον επικαρπωτή, την εξουσία να χρησιμοποιεί και να "καρπώνεται" τα οφέλη, από ένα πράγμα, κινητό ή ακίνητο !
Συνήθως συνιστάται σε ακίνητα, με το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, την περίπτωση των γονιών, που μεταβιβάζουν την (ψιλή πλέον) κυριότητα ακινήτου, στα παιδιά τους και κρατάνε την επικαρπία, για τον εαυτό τους, από φόβο, μήπως τους πετάξουν έξω, στα γεράματα...
Ο επικαρπωτής αστικού ή εμπορικού ακινήτου (διαμέρισμα, γραφείο, μαγαζί), μπορεί να το χρησιμοποιεί ο ίδιος ή να το μισθώνει και να εισπράττει το μίσθωμα, ωστόσο, όπως είπαμε, επικαρπία, μπορεί να συσταθεί και σε κινητό πράγμα, όπως π.χ αυτοκίνητο (ταξί, φορτηγό, ι.χ), ακόμα και σε μετοχές (οπότε ο επικαρπωτής εισπράττει τα μερίσματα).
Σε όλες τις περιπτώσεις, το κοινό στοιχείο, είναι πως ο επικαρπωτής, παίρνει τα οφέλη, από ένα πράγμα, που όμως δεν του ανήκει, κατά κυριότητα, ανήκει στον ψιλό κύριο και έτσι δεν μπορεί να κάνει ό,τι και ο κύριος π.χ να το πουλήσει (ο ψιλός κύριος, μπορεί μάλιστα να περιορίσει έτι περαιτέρω τις εξουσίες του επικαρπωτή, να ορίσει π.χ ότι θα παίρνει το μισό ενοίκιο, όχι όλο κ.ο.κ) !
Η επικαρπία συνιστάται με συμφωνία, συνήθως εν ζωή, οπότε απαιτείται συμβολαιογραφική πράξη και μεταγραφή αυτής, αρμοδίως (υποθηκοφυλακείο, κτηματολόγιο), αν αφορά σε ακίνητο, είτε με διάταξη τελευταίας βουλήσεως (διαθήκη).
Εδώ χρειάζεται προσοχή, διότι αν ο μακαρίτης έχει αφήσει σε κάποιους κληρονόμους, μόνο την επικαρπία και όχι πλήρη κυριότητα, μπορεί να θίγεται η νόμιμη μοίρα τους και να υπάρξει πρόβλημα !
Η επικαρπία, όμως, μπορεί να αποκτηθεί ΚΑΙ με χρησικτησία, όπως ισχύει και με την κυριότητα : έτσι, αν κάποιος, μαζεύει επί 20 χρόνια τις ελιές, από ένα χωράφι, χωρίς εναντίωση, εκ μέρους του ιδιοκτήτη, μπορεί να επικαλεστεί απόκτηση επικαρπίας, με πρωτότυπο τρόπο.
Το ΒΑΣΙΚΟ χαρακτηριστικό της επικαρπίας, είναι ότι, κατά κανόνα, λόγω του προσωπικού της χαρακτήρα (συνήθως, μεταξύ συζύγων ή συγγενών), είναι αμεταβίβαστη και παύει με το θάνατο του δικαιούχου (δεν κληρονομείται δηλαδή) και ΜΟΝΟ, αν έχει ρητά οριστεί, πως μπορεί να μεταβιβαστεί ή να κληρονομηθεί, ισχύει το αντίθετο !
Ο προσωπικός της χαρακτήρας, ωστόσο, δεν συνεπάγεται ότι δεν μπορεί να κατασχεθεί, όπως ίσως νομίζουν κάποιοι : όπως όλα τα εμπράγματα δικαιώματα, μπορεί να κατασχεθεί και να βγει σε πλειστηριασμό..
Εδώ όμως, χρειάζεται προσοχή τώρα, εκ μέρους του υπερθεματιστή, διότι αποκτάει το δικαίωμα, ως έχει, που σημαίνει ότι, αν δεν έχει συμφωνηθεί ως μεταβιβαστέα, η επικαρπία, ο αποκτών αυτήν σε πλειστηριασμό, θα την έχει, έως ότου πεθάνει ...ο προηγούμενος δικαιούχος-οφειλέτης, που την έχασε και μόνον αν είναι μεταβιβαστέα, θα την έχει, έως το δικό του θάνατο !
Αυτά σε γενικές γραμμές, ο Νόμος, ρυθμίζει και αρκετά άλλα ζητήματα, όπως τι γίνεται, σε περίπτωση καταστροφής ή απαλλοτρίωσης του πράγματος, αν μπορεί και σε τι έκταση να κάνει παρεμβάσεις ο επικαρπωτής, στο πράγμα και ποια η τύχη τους, μετά τη λήξη της επικαρπίας, πότε παραγράφονται οι εκατέρωθεν αξιώσεις, μεταξύ επικαρπωτή και ψιλού κυρίου κλπ
Ξεκινάμε αντίστροφα, διότι εδώ υπάρχει σύγχυση : ψιλή και όχι ..ψηλή (ή υψηλή) κυριότητα, είναι η αποψιλωμένη κυριότητα-ιδιοκτησία, αυτή από την οποία, έχει αποχωριστεί η επικαρπία, είναι θέμα περιεχομένου και όχι ..ύψους.
Η επικαρπία τώρα, είναι ένα περιορισμένο και μάλιστα προσωπικού χαρακτήρα, εμπράγματο δικαίωμα, το οποίο παρέχει στον επικαρπωτή, την εξουσία να χρησιμοποιεί και να "καρπώνεται" τα οφέλη, από ένα πράγμα, κινητό ή ακίνητο !
Συνήθως συνιστάται σε ακίνητα, με το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, την περίπτωση των γονιών, που μεταβιβάζουν την (ψιλή πλέον) κυριότητα ακινήτου, στα παιδιά τους και κρατάνε την επικαρπία, για τον εαυτό τους, από φόβο, μήπως τους πετάξουν έξω, στα γεράματα...
Ο επικαρπωτής αστικού ή εμπορικού ακινήτου (διαμέρισμα, γραφείο, μαγαζί), μπορεί να το χρησιμοποιεί ο ίδιος ή να το μισθώνει και να εισπράττει το μίσθωμα, ωστόσο, όπως είπαμε, επικαρπία, μπορεί να συσταθεί και σε κινητό πράγμα, όπως π.χ αυτοκίνητο (ταξί, φορτηγό, ι.χ), ακόμα και σε μετοχές (οπότε ο επικαρπωτής εισπράττει τα μερίσματα).
Σε όλες τις περιπτώσεις, το κοινό στοιχείο, είναι πως ο επικαρπωτής, παίρνει τα οφέλη, από ένα πράγμα, που όμως δεν του ανήκει, κατά κυριότητα, ανήκει στον ψιλό κύριο και έτσι δεν μπορεί να κάνει ό,τι και ο κύριος π.χ να το πουλήσει (ο ψιλός κύριος, μπορεί μάλιστα να περιορίσει έτι περαιτέρω τις εξουσίες του επικαρπωτή, να ορίσει π.χ ότι θα παίρνει το μισό ενοίκιο, όχι όλο κ.ο.κ) !
Η επικαρπία συνιστάται με συμφωνία, συνήθως εν ζωή, οπότε απαιτείται συμβολαιογραφική πράξη και μεταγραφή αυτής, αρμοδίως (υποθηκοφυλακείο, κτηματολόγιο), αν αφορά σε ακίνητο, είτε με διάταξη τελευταίας βουλήσεως (διαθήκη).
Εδώ χρειάζεται προσοχή, διότι αν ο μακαρίτης έχει αφήσει σε κάποιους κληρονόμους, μόνο την επικαρπία και όχι πλήρη κυριότητα, μπορεί να θίγεται η νόμιμη μοίρα τους και να υπάρξει πρόβλημα !
Η επικαρπία, όμως, μπορεί να αποκτηθεί ΚΑΙ με χρησικτησία, όπως ισχύει και με την κυριότητα : έτσι, αν κάποιος, μαζεύει επί 20 χρόνια τις ελιές, από ένα χωράφι, χωρίς εναντίωση, εκ μέρους του ιδιοκτήτη, μπορεί να επικαλεστεί απόκτηση επικαρπίας, με πρωτότυπο τρόπο.
Το ΒΑΣΙΚΟ χαρακτηριστικό της επικαρπίας, είναι ότι, κατά κανόνα, λόγω του προσωπικού της χαρακτήρα (συνήθως, μεταξύ συζύγων ή συγγενών), είναι αμεταβίβαστη και παύει με το θάνατο του δικαιούχου (δεν κληρονομείται δηλαδή) και ΜΟΝΟ, αν έχει ρητά οριστεί, πως μπορεί να μεταβιβαστεί ή να κληρονομηθεί, ισχύει το αντίθετο !
Ο προσωπικός της χαρακτήρας, ωστόσο, δεν συνεπάγεται ότι δεν μπορεί να κατασχεθεί, όπως ίσως νομίζουν κάποιοι : όπως όλα τα εμπράγματα δικαιώματα, μπορεί να κατασχεθεί και να βγει σε πλειστηριασμό..
Εδώ όμως, χρειάζεται προσοχή τώρα, εκ μέρους του υπερθεματιστή, διότι αποκτάει το δικαίωμα, ως έχει, που σημαίνει ότι, αν δεν έχει συμφωνηθεί ως μεταβιβαστέα, η επικαρπία, ο αποκτών αυτήν σε πλειστηριασμό, θα την έχει, έως ότου πεθάνει ...ο προηγούμενος δικαιούχος-οφειλέτης, που την έχασε και μόνον αν είναι μεταβιβαστέα, θα την έχει, έως το δικό του θάνατο !
Αυτά σε γενικές γραμμές, ο Νόμος, ρυθμίζει και αρκετά άλλα ζητήματα, όπως τι γίνεται, σε περίπτωση καταστροφής ή απαλλοτρίωσης του πράγματος, αν μπορεί και σε τι έκταση να κάνει παρεμβάσεις ο επικαρπωτής, στο πράγμα και ποια η τύχη τους, μετά τη λήξη της επικαρπίας, πότε παραγράφονται οι εκατέρωθεν αξιώσεις, μεταξύ επικαρπωτή και ψιλού κυρίου κλπ
Ένα κρίσιμο ζήτημα και ερώτημα εδώ, είναι το κατά πόσον ο ψιλός κύριος μπορεί να χρησιμοποιεί το πράγμα και η απάντηση είναι αρνητική, εφόσον το δικαίωμα αυτό, έχει μεταβιβαστεί στον επικαρπωτή... Από εκεί και μετά βέβαια, επειδή και η επικαρπία έχει προσωπικό και προσωρινό συνήθως χαρακτήρα, οφείλει ο επικαρπωτής να μην θίγει τον πυρήνα του δικαιώματος του ψιλού κύριου, ήτοι να μην επιφέρει ουσιώδεις μεταβολές στο πράγμα, να το μεταχειρίζεται με επιμέλεια, χωρίς να προκαλεί φθορές κλπ και να ειδοποιεί άμεσα τον ψιλό κύριο, για τυχόν αναγκαίες επισκευές ή άλλους κινδύνους και σε περίπτωση αδιαφορίας του ψιλού κύριου, να παίρνει εκείνος τα απαραίτητα μέτρα, με δαπάνη όμως του κυρίου (όπως γίνεται και στις μισθώσεις, αναλογικά).
ΑπάντησηΔιαγραφή