Η νομική έννοια της ανωτέρας βίας, προέρχεται βασικά από το αστικό δίκαιο και αποτελεί έκφραση της γενικής αρχής ότι "κανείς δεν μπορεί να υποχρεωθεί στα αδύνατα", να κάνει κάτι δηλαδή, που είναι αντικειμενικά ή και ..υποκειμενικά αδύνατο, ωστόσο έχει "διαποτίσει" κάθε κλάδο του Δικαίου.
Ανωτέρα βία, λοιπόν, συνιστά κάθε γεγονός εξαιρετικό και απρόβλεπτο, το οποίο είναι, είτε αντικειμενικό (π.χ σεισμός), είτε υποκειμενικό (π.χ ασθένεια) και το οποίο δεν θα μπορούσε να προληφθεί, όχι μόνον από το μέσο άνθρωπο, αλλά ακόμα και από τον ακραία επιμελή και συνετό !
Η έννοια της ανωτέρα βίας, χρησιμοποιείται στην καθημερινή δικαστική πράξη, σε δύο βασικά μεγάλες κατηγορίες υποθέσεων :
-Πρώτον, στις αγωγές αποζημίωσης, ως ένσταση από τον εναγόμενο, προκειμένου να κριθεί ότι δεν φέρει ευθύνη για το ζημιογόνο γεγονός και να απαλλαγεί από κάθε υποχρέωση αποζημίωσης, διότι είναι προφανές ότι θεμελιώδης προϋπόθεση αποζημίωσης, είναι η ύπαρξη υπαιτιότητας, ήτοι δόλου ή αμέλειας (άλλοτε βαριάς και άλλοτε ακόμα και ελαφράς).
Αν η ζημία του ενάγοντος, οφείλεται σε γεγονός εξαιρετικό και απρόβλεπτο ή ακόμα και τυχαίο, δεν μπορεί να ζητήσει αποζημίωση (εκτός φυσικά αν έχει ασφαλιστεί για τον συγκεκριμένο κίνδυνο και στραφεί κατά της ασφαλιστικής εταιρίας ή εναντίον του Κράτους, ΕΛΓΑ κλπ).
Στην πράξη, είναι περιορισμένες οι περιπτώσεις, όπου μπορεί να γίνει δεκτή η ένσταση της "ανωτέρας βίας", διότι προϋποθέτει ακραία φαινόμενα και γεγονότα (π.χ ανεμοστρόβιλος) και πάντα υπάρχει ο αντίλογος : π.χ σε περίπτωση φωτιάς, γιατί δεν είχες φροντίσει να οργώσεις και να καθαρίσεις το χωράφι σου ; σε περίπτωση πλημμύρας, γιατί δεν είχες καθαρίσει το ρέμα ή τα φρεάτια ; και πάει λέγοντας.
Για να αναφέρουμε και συγκεκριμένα παραδείγματα, έχει κριθεί ότι δεν αποτελούσε ανωτέρα βία, η παρεμβολή ζώου στην πορεία οχήματος, διότι ο οδηγός οφείλει να είναι προετοιμασμένος για κάθε ενδεχόμενο και να οδηγεί με σύνεση και προσοχή ή το σκάσιμο του ελαστικού, διότι ο οδηγός οφείλει να διατηρεί σε καλή κατάσταση το όχημά του, να κάνει τα σέρβις, αλλαγές ελαστικών κλπ.
Ωστόσο, ανωτέρα βία, θα μπορούσε να επικαλεστεί ο οδηγός, που χάνει τον έλεγχο, επειδή στο οδόστρωμα υπήρχαν λάδια, τα οποία δεν ήταν εμφανή ή έπεσαν μόλις λίγο πριν ή καρφιά ή γυαλιά, που οδήγησαν σε θραύση των ελαστικών !
-Η δεύτερη κατηγορία υποθέσεων, όπου γίνεται επίκληση ανωτέρας βίας, είναι κάθε φορά, που ο διάδικος χάνει κάποια νόμιμη ή διαδικαστική προθεσμία (και δυστυχώς είναι πάρα πολλές οι καταραμένες αυτές προθεσμίες !), όπως π.χ όταν περνάει η προθεσμία της έφεσης ή της αναίρεσης ή ο χρόνος παραγραφής της αξίωσης κ.ο.κ.
Στην πράξη γίνεται μεγάλη χρήση ή και κατάχρηση της επίκλησης της ανωτέρας βίας, ως λόγου παρόδου μίας προθεσμίας, αν και τα Δικαστήρια δείχνουν μία σχετική επιείκεια σε αυτές τις περιπτώσεις.
Περιπτώσεις τέτοιας ανωτέρας βίας, είναι π.χ η αιφνίδια ασθένεια, η επίδοση σε άγνωστη ή λανθασμένη διεύθυνση, η αποχή των δικηγόρων, κάποιο ατύχημα κλπ..
Έχει κριθεί, πιο συγκεκριμένα, ότι συνιστούσε λόγο ανωτέρας βίας, για την εκπρόθεσμη εμφάνιση επιταγής, προς πληρωμή, η απεργία των τραπεζοϋπαλλήλων, όπως επίσης και ότι δεν δικαιούται αποζημίωση ο μισθωτής, αν ο εκμισθωτής, από ανωτέρα βία, δεν προέβη έγκαιρα σε ιδιοκατοίκηση του μίσθιου ακινήτου !
Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, η ανωτέρα βία, είναι μία χρήσιμη ένσταση, αλλά θα πρέπει να προβάλλεται με σύνεση και μέτρο, εξαιτίας και του εξαιρετικού χαρακτήρα της και των γεγονότων τα οποία πραγματικά βρίσκονται εκτός της σφαίρας επιρροής μας, διότι διαφορετικά "εκπίπτει" σε μία προσπάθεια αποφυγής της προσωπικής μας ευθύνης, η οποία -προσωπική ευθύνη- είναι και πρέπει να είναι ο κανόνας.
Ανωτέρα βία, λοιπόν, συνιστά κάθε γεγονός εξαιρετικό και απρόβλεπτο, το οποίο είναι, είτε αντικειμενικό (π.χ σεισμός), είτε υποκειμενικό (π.χ ασθένεια) και το οποίο δεν θα μπορούσε να προληφθεί, όχι μόνον από το μέσο άνθρωπο, αλλά ακόμα και από τον ακραία επιμελή και συνετό !
Η έννοια της ανωτέρα βίας, χρησιμοποιείται στην καθημερινή δικαστική πράξη, σε δύο βασικά μεγάλες κατηγορίες υποθέσεων :
-Πρώτον, στις αγωγές αποζημίωσης, ως ένσταση από τον εναγόμενο, προκειμένου να κριθεί ότι δεν φέρει ευθύνη για το ζημιογόνο γεγονός και να απαλλαγεί από κάθε υποχρέωση αποζημίωσης, διότι είναι προφανές ότι θεμελιώδης προϋπόθεση αποζημίωσης, είναι η ύπαρξη υπαιτιότητας, ήτοι δόλου ή αμέλειας (άλλοτε βαριάς και άλλοτε ακόμα και ελαφράς).
Αν η ζημία του ενάγοντος, οφείλεται σε γεγονός εξαιρετικό και απρόβλεπτο ή ακόμα και τυχαίο, δεν μπορεί να ζητήσει αποζημίωση (εκτός φυσικά αν έχει ασφαλιστεί για τον συγκεκριμένο κίνδυνο και στραφεί κατά της ασφαλιστικής εταιρίας ή εναντίον του Κράτους, ΕΛΓΑ κλπ).
Στην πράξη, είναι περιορισμένες οι περιπτώσεις, όπου μπορεί να γίνει δεκτή η ένσταση της "ανωτέρας βίας", διότι προϋποθέτει ακραία φαινόμενα και γεγονότα (π.χ ανεμοστρόβιλος) και πάντα υπάρχει ο αντίλογος : π.χ σε περίπτωση φωτιάς, γιατί δεν είχες φροντίσει να οργώσεις και να καθαρίσεις το χωράφι σου ; σε περίπτωση πλημμύρας, γιατί δεν είχες καθαρίσει το ρέμα ή τα φρεάτια ; και πάει λέγοντας.
Για να αναφέρουμε και συγκεκριμένα παραδείγματα, έχει κριθεί ότι δεν αποτελούσε ανωτέρα βία, η παρεμβολή ζώου στην πορεία οχήματος, διότι ο οδηγός οφείλει να είναι προετοιμασμένος για κάθε ενδεχόμενο και να οδηγεί με σύνεση και προσοχή ή το σκάσιμο του ελαστικού, διότι ο οδηγός οφείλει να διατηρεί σε καλή κατάσταση το όχημά του, να κάνει τα σέρβις, αλλαγές ελαστικών κλπ.
Ωστόσο, ανωτέρα βία, θα μπορούσε να επικαλεστεί ο οδηγός, που χάνει τον έλεγχο, επειδή στο οδόστρωμα υπήρχαν λάδια, τα οποία δεν ήταν εμφανή ή έπεσαν μόλις λίγο πριν ή καρφιά ή γυαλιά, που οδήγησαν σε θραύση των ελαστικών !
-Η δεύτερη κατηγορία υποθέσεων, όπου γίνεται επίκληση ανωτέρας βίας, είναι κάθε φορά, που ο διάδικος χάνει κάποια νόμιμη ή διαδικαστική προθεσμία (και δυστυχώς είναι πάρα πολλές οι καταραμένες αυτές προθεσμίες !), όπως π.χ όταν περνάει η προθεσμία της έφεσης ή της αναίρεσης ή ο χρόνος παραγραφής της αξίωσης κ.ο.κ.
Στην πράξη γίνεται μεγάλη χρήση ή και κατάχρηση της επίκλησης της ανωτέρας βίας, ως λόγου παρόδου μίας προθεσμίας, αν και τα Δικαστήρια δείχνουν μία σχετική επιείκεια σε αυτές τις περιπτώσεις.
Περιπτώσεις τέτοιας ανωτέρας βίας, είναι π.χ η αιφνίδια ασθένεια, η επίδοση σε άγνωστη ή λανθασμένη διεύθυνση, η αποχή των δικηγόρων, κάποιο ατύχημα κλπ..
Έχει κριθεί, πιο συγκεκριμένα, ότι συνιστούσε λόγο ανωτέρας βίας, για την εκπρόθεσμη εμφάνιση επιταγής, προς πληρωμή, η απεργία των τραπεζοϋπαλλήλων, όπως επίσης και ότι δεν δικαιούται αποζημίωση ο μισθωτής, αν ο εκμισθωτής, από ανωτέρα βία, δεν προέβη έγκαιρα σε ιδιοκατοίκηση του μίσθιου ακινήτου !
Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, η ανωτέρα βία, είναι μία χρήσιμη ένσταση, αλλά θα πρέπει να προβάλλεται με σύνεση και μέτρο, εξαιτίας και του εξαιρετικού χαρακτήρα της και των γεγονότων τα οποία πραγματικά βρίσκονται εκτός της σφαίρας επιρροής μας, διότι διαφορετικά "εκπίπτει" σε μία προσπάθεια αποφυγής της προσωπικής μας ευθύνης, η οποία -προσωπική ευθύνη- είναι και πρέπει να είναι ο κανόνας.
Αφορμή για την παραπάνω ανάρτηση, αποτέλεσε είδηση της προηγούμενης εβδομάδας για μία εργατική απόφαση του Αρείου Πάγου ! Συγκεκριμένα, ο Άρειος Πάγος απέρριψε ισχυρισμό "πονηρού" εργοδότη, που απέλυσε μισθωτό, χωρίς αποζημίωση, επικαλούμενος "ανωτέρα βία", η οποία συνίστατο, σε τι άλλο ; στην οικονομική κρίση, που όλοι βιώνουμε. Οι Δικαστές, μάλλον ορθά, επεσήμαναν ότι οι οικονομικές κρίσεις, δεν είναι κάτι απρόβλεπτο, αντίθετα είναι μέσα στον κύκλο της Οικονομίας, που αποτελείται από περιόδους ανάπτυξης και ύφεσης (οι γνωστές παχιές και ισχνές αγελάδες). Βέβαια, εδώ υπάρχει ένας μικρός αντίλογος, διότι η παρούσα κρίση είναι πρωτοφανής σε μέγεθος και διάρκεια και δεν την είχαν προβλέψει, ούτε εκείνοι, που ήταν η δουλειά τους, να προβλέπουν τέτοιες κρίσεις ! Σε κάθε περίπτωση, πάντως, δεν φτάνει στα όρια της ανωτέρας βίας, αυτή η κατάσταση και μάλλον ορθά απεφάνθησαν οι Δικαστές του Αρείου Πάγου. Σε ανάλογες περιπτώσεις, είναι βέβαια ΠΟΛΥ σημαντικό, να εξετάζεται αν, λόγω της κρίσης, η επιχείρηση βάζει λουκέτο ή συνεχίζει να λειτουργεί, έστω και με μειωμένη δραστηριότητα, διότι, αν συνεχίζει, είναι προφανές ότι δεν υπάρχει ανωτέρα βία ! Το ίδιο μάλιστα είχε κριθεί, ακόμα και με τους σεισμούς της Καλαμάτας, ότι δηλαδή εάν λόγω του σεισμού, η επιχείρηση, δεν βάζει λουκέτο, αλλά υπολειτουργεί, δεν υφίσταται ανωτέρα βία και ο απολυόμενος δικαιούται κανονικά την αποζημίωσή του..
ΑπάντησηΔιαγραφή